El vigilante del bosque

En la copa del árbol más alto situado en uno de los bosques que antaño cubrían la mayor parte del Valle de Gordexola, habitaba un ser al que los lugareños llamaban Basagoikoa, “el que está por encima del bosque”. Porque esa era su función, por encima de los árboles, vigilaba y protegía a todo aquél que atravesase el bosque solo. Hoy en día, el Hombre y sus Máquinas han hecho desaparecer grandes bosques, tan sólo quedan en pie tímidos bosques adolescentes, reforestaciones que carecen del encanto de aquellos bosques milenarios, con su nutrido sotobosque, cubierto de hojas y donde las ramas de los árboles se cruzan unas con otras, obligando a los rayos de sol a dar mil piruetas en su obsesión por llegar al suelo.

Sin embargo, no todo está perdido, aún quedan en el Valle lugares recónditos, olvidados de la mano del Hombre, y aunque nadie afirma haberlo visto desde hace muchos años, estoy seguro de que Basagoikoa sigue vigilando, allí arriba, a los caminantes perdidos, porque esto que os voy a contar, ocurrió hace ya muchos años, y ahora por fin he podido recordarlo.

Era una nochebuena cualquiera, años ha, acabada la guerra, y en el baserri de los Andetxaga ya habían perdido la esperanza de que el aita regresara de ella. No obstante, la madre y sus cinco hijos, aún menores durante la contienda, supieron hacer frente a la desdicha y gracias al carbón y al pastoreo pudieron salir adelante, al menos los primeros años. Esa noche se habían juntado con la familia que aún quedaba, para pasar esas fechas todos juntos y mitigar así la tristeza pasada. Sin embargo, en algún momento la conversación tocó el tema del desaparecido aita, y Garai, el txikito de los hermanos, al que todos creían ya acostado, escuchaba desde la escalera. Y cuando todos se hallaban acurrucados en torno a la chimenea, Garai, que era un zagal bastante inquieto, salió a la noche a buscar a su padre, al que nunca conoció. Cuando la madre fue a acostarse, fue a comprobar si su pequeño se había destapado, y comprobó horrorizada que no estaba en su cama. Enseguida alertó al resto de la familia, que seguían junto al hogar, y en pocos minutos se montó tal guirigay que todos corrían por doquier, buscando al niño. Hasta que uno de sus hermanos vio que la puerta principal estaba entreabierta, y la verja que salía al camino también lo estaba, y todos cayeron en la cuenta de que el niño había salido de casa, y ante la cercanía de una gran nevada, todos temieron lo peor.

Rápidamente los hombres tomaron linternas y antorchas y se dividieron en grupos, mientras unos iban hacia las orillas del Ibalzibar, otros tomaron el camino que llevaba al bosque, dieron voces y alertaron a los vecinos, que enseguida se sumaron a la búsqueda. Poco a poco se fue congregando una pequeña multitud de gente venida de diferentes barrios, alertadas por el tumulto, y recorrieron de arriba abajo el robledal, del cual hoy solo quedan vestigios, sin encontrar ningún rastro del chico. Trajeron perros, pero éstos se limitaban a olisquear recelosos el aire frío y húmedo desde los lindes del bosque sin atreverse a internarse en la espesura. La batida continuó toda la noche, y cuando las primeras luces del alba empezaron a clarear en el bosque y los primeros copos de nieve empezaban a caer en forma de remolinos, muchas de las caras reflejaban una total pérdida de esperanza.

Pero fue un pastor de Sandamendi quien, al amanecer, encontró al niño arropado y durmiendo plácidamente junto a un gran roble en el corazón del bosque. Lo cubrió con sus pieles y lo llevó en brazos hasta Andetxagaena, donde esperaba su amatxo angustiada. El pastor lo depositó en sus brazos sin dejar de repetir:

«Basagoikoak zaindu zuen…».

Así fue. Basagoikoa lo encontró y lo resguardó de la ventisca bajo un gran roble milenario, lo arropó con una manta tejida de musgo y hiedra, porque la noche siempre es fría y húmeda. Lo protegió toda la noche, porque esa es su función, desde que el mundo es mundo, siempre vigilante, desde lo alto de los árboles, guardando los caminos que atraviesan el bosque, porque no sólo hay que temer al frío, hay cosas peores que el frío, acechando en la oscuridad, ésto él lo sabe muy bien.

Y yo también lo sé ahora, cuando ya ha pasado tanto tiempo. Ahora que el tiempo se acaba para mí, los recuerdos de aquella noche me son muy nítidos. Fui en busca de mi padre, arrebatado de su casa por los horrores de la guerra y encontré otro tipo de horrores en la negrura del bosque, el de la noche acechaba y yo no lo sabía. Sus heladas manos como garras a punto estuvieron de arrancarme de este mundo y de mi familia, pero entonces apareció él, me tomó de la mano y me subió a la seguridad de las alturas, entre las copas de los árboles, donde la luz de la Luna se reflejaba en la negrura de sus ojos. Y pude ver en ellos que cuidaría de nosotros para siempre, pero también pude notar su tristeza por un mundo que termina, las ferrerías, el carbón, agotaban los bosques, y llegaría un día sin árboles, y entonces él no podría protegernos más.

Comprendí su mensaje y así lo transmití a mi familia. Abandonaron el trabajo de la carbonera, y dediqué mi vida y estudios a ser Guarda Forestal. Desde entonces, recorrí los bosques durante años, cuidando de ellos, con cierta esperanza en la mente, y ahora que ya no tengo fuerzas, por fin he comprendido, lo que durante toda mi vida he añorado: encontrarme de nuevo con él, y mirar de nuevo sus ojos, y sentir la paz que transmitían. Creo que si me quedo aquí, apoyado en este gran roble, quizá lo vuelva a ver… antes de que la noche caiga sobre mi.

Harrizko Aizkora

Herrian, lo egiteko ordua zen, eta etxeen gehiengoa ixiltasunez zeuden. Ia ia herriaren inguruetan, etxe zahar bat izan zen, mediku arraroa bizi omen zen. Baina, bat-batean, iluntasunaz baliatuz, atea ireki zen, itxura iluna agertu zen eta herriatik hurbil zegoen basora itzuri zen. Auzokide batek, gauera ateratzean ikusi, ixil ixilik jarraitu zuen. Ohianaren agerrune batera ailegatzean, medikua makurtuta ikusi zuen, zerbait arraroa egiten, eta berarengana etortzen zela ikusi zuelarik, sasi artean eskutatu zen. Medikua joan ondoren, zegoen lekuraino abiatu zen eta orraztoki bat aurkitu zuen sasien artean. Bertan utzi zuen eta bere etxera iritsi zen. Biharamunean, medikua baino lehen altxatu zen eta agerrune hartara abiatu zen. Orraztokia hartu eta bere poltsikoan sartu zuen. Etxean jadanik, medikua etxetik ateratzen zela nabaritu zuen eta orraztoki bila ere joaten zela argiro ikusi zuen. Orduan, poltsikotik zera hori atera eta aztertu zuen, eta ez zuen ezer ikusi. Baina begietara hurbiltzerakoan, gixon batzuk barruan agitatzen zirela bereizi zuen. Harrituta, mahairen gainean ontzia ireki zuen eta bertatik hiru gixonak atera ziren. Tente jarri ziren eta ahotsatxo batekin esan zioten:

– Kaixo, maisua, Mamurrak gara eta zuk agin dezazuna egingo dugu.

Gizonak, ikusten ari zena ezin zuen sinistu, eta ahots dardartsuarekin orraztokiren barrura itzultzea eskatu zien. Ondoren, lehiora agertu zen eta medikua haserre eta presaka ikusi zuen. Ez zekielarik zer egin, bere burkoren azpian orrraztokia gorde zuen eta lanera joan zen.

Bi egun pasatu ziren eta Deunoro, honela deitzen zen gizona, bere gorputzan mina sentitzen hasi zen. Min hura nondik zetorren ezin zuen zehaztu eta medikuarengana joatea pentsatu zuen baina beldurra zeukan eta zerarekin jarraitu zuen. Baina hiru egunen buruan, mina pairaezina egin zitzaion eta medikua bisitatzea erabaki zuen.

Konsultara sartzerakoan, inor ez zegoen eta medikuak berehala jaso zuen. Beste gelara pasa zuen eta zer pasatzen zen galdetu zion. Honek, Deunororen kasua entzutean, begiak ireki zitzaizkion eta aulkiatik altxatu zen, Deunorori itxoiteko esan zion eta ate batetik desagertu zen. Deunorok lehioren apalaren gainean okertuta argizari piztu bat ikusi zuen eta medikuak dena zekiela konturatu zen. Agudo, argizaria hartu zuen eta hartatik ihes egin zuen, bere etxera korrika itzuli zen eta orraztokia hartzera zihoan baina gelan sartzean ohearen gainean ikusi zuen, burkoa, bere lumak oilarra bihurtu izan zen, eta desafioz begiratzen zuen ohetik. Bururatu zitzaion lehenengo gauza, eskuetan zeraman argizariarekin sua ematea zen, eta hori egin zuen. Burkoa zolitasunarekin izeki zen, ohiu urragarri bat entzuten zen batera. Honi kaso egin gabe, orraztokia hartu zuen eta presaka atera zen.

Bitartean, medikua ukendu bat prestatzen ari zen baina Deunorori ihes egiten entzutean, bere atzetik atera zen, baina non bizi zen ez zekielarik, bere etxera ailegatzean, jada berandu zen. Orduan, etxera itzuli eta gela batetan itxi zen, konjuro bat egiteko.

Gaua erortzear zegoen, eta Deunoro basoan zehar nora ezean zebilen, nahasia eta nekatuta, ez zekien zer pentsatu eta azkenean, lotan geratu zen, suhaitzpean. Beranduago, asaldatuta esnatu zen, zerbait entzun zuelako. Poliki, poliki altxatu zen eta ixilik geratu zen. Bat-batean irrintzi bat urruntasunean entzun zen. Zirgitaldi batek gorputza zeharkatu zion. Ibiltzen hasi zen, kauteloski, eta pausu batzuk ematerakoan, berriro entzun zuen ohiua. Izututa, korrika hasi zen, eta aitz handia bat inguratzerakoan…hala Jainkoa! Haize bolada batek lurrera bultzatu zuen, lurretik ikaragarrizko espektro bat, aker beltz itxurakoa agertu zen bitartean, esaten:

– «Eune eunezkoontzat eta gaue Gauekoontzat«.

Deunoro harrituta geratu zen, baina arinki erreakzionatu zuen eta poltsikotik orraskia ateratzen, ireki ta Mamurrei agindu zien:

– Lagun nazazue!

Eta gixon txikiak jira-birak ematera hasi ziren, sorginaizetxo bat formatu arte, eta erdian, ahulki, aizkor itxura bat bereizi ahal izan zen. Sorginaizea desagertzerakoan, Deunorok aizkora hartu zuen eta harrizkoa zela konturatu zen, etsaiaren parean jarri zen eta defendatzeko prestatu zen. Orduan, Gaueko aurrera jauzi zen ahutzak irekitzen eta bere hortz zorrotzak erakusten, baina Deunoro bere bidetik kendu zen eta eraso itzurtzea lortu zuen. Gauekoren arduragabetasunaz baliatuz, aizkorakada jo zuen, baina indarrarik gabe, soilik marruskatzea lortu zuen. Nahiz eta Gauekoren zauria txikia zen, kriston mina ekoitzi zuen eta amorratuki biratu zen, atzaparkada bat emanez, Deunoro haizetik zehar bidali zuen. Metro batzuk aurretik erori zen, eta begirada altxatzerakoan, mamua berarengana korrika ikusi zuen, baina altxatzera joaterakoan, ezin zuela mugitu konturatu zen. Etsi-etsian aizkora bilatu zuen eta bere eskubialdean zegoen, aizkolgidertik hartu zuen eta bere indar osoz Gauekorengana jaurtiki zuen, bere paparran iltzatuz. Kriston durrunda entzun zen, tximista bat ondoan erortzen bitartean lurra ireki zen, Gaueko erdibitu zen eta haragizko forma gizonezko itxura bere barrutik lurrera erori zen. Deunoro hurbildu zen eta medikua zela ikusi zuen.

Lur jota etxera itzuli zen eta bere zauriak sendatu zituen, nahiz eta herrian beste medikua bazegoen, medikuarengana egundaino ez da itzuli.